Kościół św. Wojciecha w Gawłuszowicach- perła architektury sakralnej

Znajdująca się kilka kilometrów od ujścia Wisłoki do Wisły miejscowość Gawłuszowice posiada bogatą historię i piękne zabytki. Najbardziej znanym jest kościół św. Wojciecha będący najokazalszą drewnianą świątynią w regionie.

Pierwsze wzmianki o Gawłuszowicach pochodzą z XII w. Według przekazów historycznych parafia pw. św. Wojciecha w Gawłuszowicach została utworzona w początkach XII w.

Pierwszy kościół parafialny w Gawłuszowicach został ufundowany w 1215 r. przez Krystyna z Obichowa i według źródeł położony był przy ujściu rzeki Wisłoki do Wisły. O drugim z kolei gawłuszowickim kościele mówi się jako „kościółku”, który stał nad Wisłoką. Ufundowany był on przez braci Maksymiliana Hieronima i Michała Sieciecha Ossolińskich, a konsekrowany w 1534 r. lub w 1537 r. przez bp Dominika Małachowskiego, sufragana krakowskiego. Jednak ten kościół, prawdopodobnie tak jak i poprzedni, często zalewany był przez wylewy Wisłoki, a w 1685 r. ostatecznie zabrany przez wody Wisłoki. Warto nadmienić, że już wtedy wybudowany był nowy, obecny kościół w związku z czym w Gawłuszowicach powstał trzeci w historii parafii budynek sakralny. Położony był on z dala od rzek. Tenże kościół wybudowano w 1667 r. po „zatopieniu” poprzedniego przez fale Wisłoki. Data budowy kościoła została uwidoczniona na belce tęczowej od strony prezbiterium. Według opinii architektów, kościół posiada cechy typowe dla drewnianej architektury gotyckiej. Opowiadają się oni za przesunięciem daty budowy kościoła na początek XVI w. Hipote­zę tę zdają się potwierdzać zapisy archiwalne. W protokole wizytacji parafii, dokonanej przez bpa Andrzeja Załuskiego w 1748 r. zanotowano, że nowy kościół został „przeniesiony” w 1677 r. po zatopieniu starego. Można się więc domyślać, że zestawiono go na no­wym miejscu według dawnych planów z wykorzystaniem ocalonego materiału.

Mimo wprowadzonych zmian w późniejszych wiekach kościół ocalił wspaniałą sylwetkę i piękno barokowo – rokokowego stylu, a świadczy o tym urządzenie wnętrza kościelnego, w którym dominują właśnie te style. Ołtarze oraz sprzęt kościelny, a także rzeźby, feretrony i obrazy zachowane w Gawłuszowicach noszą charakterystyczne piętno tego stylu. Kościół był remontowany w 1856 r. kiedy to przebudowano soboty wokół kościoła, a następnie w 1871 r. kiedy to rozebrano wieżę i przebudowano na kruchtę zachodnią oraz powiększono okna. Ostatni gruntowny remont świątyni został przeprowadzony w latach 1967-1970.

Warto podkreślić, że kościół gawłuszowicki jest drugim co do wielkości, drewnianym obiektem kultu religijnego w Polsce. Jedynie synagoga w Białymstoku jest od niego większa. Należy on do licznych budowli na Szlaku Architektury Drewnianej województwa podkarpackiego. Posiada on powierzchnię – 330 m2, i największą kubaturę 4033 m. Dla porównania uważany wcześniej za największą gotycką świątynię – kościół w Haczowie, ma powierzchnię 268 m2 i kubaturę 2652 m.

Drewniana chrzcielnica barokowa pochodząca z II poł.  XVII w. jest utytułowana blisko południowego przedsionka zwanego „babińcem”. Ma ona kształt kielicha z puklowaną czarą i zwieńczona jest rzeźbą Chrztu Chrystusa.

Kościół położony jest w bliskim otoczeniu starych drzew i pierwotnie nad stawem. Staw został wykopany przez proboszcza Szklarskiego. Był on ważny ze względów strategicznych, gdyż w Gawłuszowicach nie było Straży Pożarnej i jeśli by wybuchł pożar to nie było by skąd wziąć w szybkim czasie wody do gaszenia.